Putin Orta Asiyaya təsirini artırmaq üçün yeni ssenarilər hazırlayır – DETALLAR

Rusiya tərəfi Qazaxıstanın və Özbəkistanın “üçlü qaz ittifaqı” yaratmaq ideyasından birbaşa imtina etməsindən son dərəcə narahatdır. Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Qazaxıstanın hazırkı prezidenti Kasım-Jomart Tokayevlə bu yaxınlarda keçirdiyi görüşdə irəli sürdüyü bu təklifə məhəl belə qoyulmayıb. Putin Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyevdən xəbərsiz Qazaxıstan lideri ilə ikitərəfli görüşdə birliyin yaradılması ideyası ilə çıxış etdi və çox inandı ki, bu təşəbbüs iki ölkə tərəfindən də dəstəklənəcək. Putinə elə gəlirdi ki, hər iki dövlət siyasi cəhətdən rəsmi Kremldən asılı olduğu üçün onlar üçün başqa yol yoxdur.

İkincisi, Özbəkistanın sadəcə seçimi yoxdur – Mərkəzi Asiyanın əsas qaz ixracatçılarından biri olan Özbəkistan demək olar ki, öz ixrac potensialını tükəndirib və Özbəkistandakı qaz ehtiyatları artıq öz ehtiyaclarına belə kifayət etmir. Xüsusən, hələ 2022-ci il yanvarın ortalarında Özbəkistan hətta dövlət daxilində yanacaq istehlakının mövsümi pik həddini ödəmək üçün təbii qazın ixracını tamamilə dayandırmaq qərarına gəlməyə məcbur oldu.

Diplomatik mənbələrdən Özbəkistan hakimiyyətinə daxil olan məlumatlara görə, rəsmi Daşkəndin reaksiyası Putin üçün tamamilə sürpriz olub. Ölkənin energetika naziri Jorabek Mirzamaxmudov imtina çıxışında bir daha təsdiqlədi ki, Daşkənd Rusiya qazının Qazaxıstan vasitəsilə tədarükü ilə bağlı danışıqlar aparır. Lakin bu, sadəcə, “texniki müqavilə”, birlik çərçivəsində baş verir.

Özbəkistanın hakim elitası belə hesab edir ki, Rusiya Mirziyoyevə respublikanın milli maraqlarına uyğun gəlməyən müəyyən siyasi şərtlər qoyub. Mirzəmaxmudovun daha yumşaq formada sərt bəyanatından əvvəl Qazaxıstan xarici işlər nazirinin müavini Roman Vasilenko “üçlü qaz ittifaqı” ideyasından imtina edib və Qazaxıstanın sanksiyalardan yayınmaq üçün Rusiyanın öz ərazisindən istifadəsinə icazə verməyəcəyini bildirib.

Kremldə iki ölkənin mövqeyi regionda nüfuzun tez və birmənalı şəkildə itirilməsi kimi şərh edilir. Qazaxıstanda hesab edirlər ki, Kreml itirilmiş təsirin geri qaytarılmasına imkan verəcək ssenariləri nəzərdən keçirir. Xüsusən də Rusiya rəhbərliyi dünyanın bir çox ölkələrində qadağan olunmuş Taliban hərəkatını dəstəkləməklə və onları fəal hərəkətlərə təhrik etməklə Mərkəzi Asiya ölkələrinə təhlükə kimi istifadə etməyi planlaşdırır. Məqsəd isə bu ölkələrin rəhbərliyinin Talibana qarşı çəkindirici vasitə kimi Rusiyaya sığınmağını təmin etməkdir.